Spotkanie z Komisją Europejską: wyzwania stojące przed Polską w obszarach zielonej transformacji

W dniu 18 lutego 2025 roku w Warszawie odbyło się spotkanie zorganizowane w ramach wizyty delegacji Komisji Europejskiej w Polsce. Spotkanie, poświęcone tematyce zielonej transformacji i sprawiedliwości społecznej, zgromadziło przedstawicieli organizacji pozarządowych, think-tanków, organizacji branżowych oraz związków zawodowych. W wydarzeniu, będącym częścią prac nad bieżącym cyklem Semestru Europejskiego, wzięła udział również Polska Sieci Ekonomii (PLSE), reprezentowana przez dr Joannę Rachubik i Jakuba Wierzbickiego.

Podczas spotkania szczególną uwagę zwrócono na problem niewywiązywania się z kontraktów społecznych w Polsce, niską liczbę konsultacji społecznych oraz brak wdrażania unijnych dyrektyw i zobowiązań. Wiele osób podkreślało różnice między deklaracjami a rzeczywistymi działaniami władz, a także wskazywało na brak koordynacji na poziomie krajowym i międzynarodowym.

Jak zauważyła dr Joanna Rachubik, brak skutecznej komunikacji z interesariuszami, w szczególności rolniczkami i rolnikami, stanowi jedno z największych wyzwań dla wdrażania polityk klimatycznych w Polsce. „Kluczowym krokiem w kierunku sektora rolnictwa o niższej emisji jest projektowanie takich polityk, które będą dobrze przyjęte przez kluczowych interesariuszy i właściwe ich komunikowanie. Póki co jednak akceptacja działań zmierzających do tzw. zielonej transformacji w Polsce jest jednak jedną z najniższych w Europie” – podkreśliła.

Dr Rachubik dodała, że często polityki klimatyczne są przez producentów żywności postrzegane jako oderwane od ich potrzeb lub jako nakładające koszty bez wyraźnych, zrozumiałych korzyści. „Widzimy tutaj duże pole do działania” – zaznaczyła badaczka z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW.

Przedstawiciele PLSE przypomnieli też stanowisko organizacji w sprawie tzw. Zielonego Ładu, w którym ekonomistki i ekonomiści apelują o ambitniejsze i bardziej spójne polityki. „Z jednej strony wobec rolników i rolniczek stawiane są coraz bardziej wyśrubowane wymogi dotyczące warunków produkcji, z drugiej zaś mamy do czynienia z intensywnym lobbingiem na rzecz otwarcia unijnego rynku na produkty rolno-spożywcze spoza Europy, ze szkodą dla środowiska naturalnego, w tym celów klimatycznych, i lokalnych społeczności zarówno w Europie jak i krajach Globalnego Południa” – czytamy w stanowisku PLSE.

Jakub Wierzbicki zwrócił uwagę na kluczowy aspekt finansowania zielonej transformacji. Podkreślił, że brak funduszy na realizację dużych projektów strategicznych często wynika z nadmiernego strachu przed zadłużeniem publicznym i polityką oszczędności. „Jeśli chcemy realizować strategiczne inwestycje, musimy zmienić podejście do długu publicznego i polityki fiskalnej. Nieustanny lęk przed zadłużeniem uniemożliwia skuteczną realizację transformacji, która wymaga ogromnych nakładów” – zauważył.

Jak podkreśla Polska Sieć Ekonomii w swoim stanowisku, „ istnieje paląca potrzeba dostępu do finansowania dla zrównoważonych projektów, szczególnie tych prowadzonych przez mniejsze podmioty i lokalne społeczności. Obecne programy finansowe i wsparcie publiczne często faworyzują większe przedsiębiorstwa i korporacje gotowe spełniać wymogi biurokratyczne, co utrudnia – zarówno rolniczkom i rolnikom indywidualnym jak i spółdzielniom – pełne uczestnictwo w zielonej transformacji gospodarki”.

Wierzbicki podkreślił również, że skuteczna zielona transformacja wymaga odwagi w podejmowaniu decyzji finansowych i bardziej elastycznego podejścia do zarządzania budżetem państwa, czy Unii Europejskiej. „Kluczowe jest zwiększenie finansowania budżetu UE z obecnego poziomu 1% unijnego PKB do minimum 5%. Wymaga to uruchomienia „drugiego KPO” finansowanego przy pomocy miksu wspólnego długu europejskiego, poluzowania reguł fiskalnych dla inwestycji transformacyjnych oraz wprowadzenia nowych podatków europejskich na cele wzmacniania konkurencyjności w transformacji” — czytamy w stanowisku PLSE.